TEMAT: Treść i zakres wyrazu

1. CO TO JEST TREŚĆ I ZAKRES WYRAZU?
a) Każdy wyraz ma swoje znaczenie. By je określić, posługujemy się terminami TREŚĆ i ZAKRES – pozwalają nam one ocenić, jaki jest dany element i czym różni się od innych, a także ile elementów znajduje się pod tą nazwą.

TREŚĆ WYRAZU: zespół cech, dzięki którym można określić, co znaczy dany wyraz

ZAKRES WYRAZU: ogół przedmiotów, zjawisk, itp. nazywanych tym wyrazem.

b) Obejrzyj proszę poniższy filmik, który wprowadzi Cię w temat dzisiejszej lekcji:

c) Pomiędzy treścią i zakresem wyrazu istnieje bardzo ścisły i logiczny związek. 

Najkrócej mówiąc, im bogatsza treść wyrazu, tym uboższy jest jego zakres i odwrotnie: im bogatszy zakres, tym uboższa treść.

np. 

TWÓRCA – MALARZ

TWÓRCA – uboższa treść, bogatszy zakres.

MALARZ – bogatsza treść, uboższy zakres.

Słowo MALARZ ma bogatszą treść, ponieważ oznacza kogoś, kto tworzy, a przy tym potrafi malować obrazy. Każdy malarz to twórca. Zakres słowa malarz jest jednak uboższy, ponieważ twórcą nazwiemy wiele osób (malarz, rzeźbiarz, budowniczy, architekt, kucharz itp.), a malarzem – tylko osobę posługującą się farbami.

ORZEŁ – PTAK

ORZEŁ – bogatsza treść, uboższy zakres.

PTAK – uboższa treść, bogatszy zakres.

Słowo ORZEŁ ma bogatszą treść – oprócz bycia ptakiem wiemy też, że jest duży, drapieżny, ma zakrzywiony dziób i nazywamy go królem ptaków. Słowo PTAK ma uboższą treść – oznacza po prostu latające zwierzę. Jednak mniej ptaków nazwiemy orłem, bo jaskółka, kos i sójka są ptakami, ale nie orłami – stąd słowo orzeł ma mniejszy zakres niż słowo ptak.

KOT – ZWIERZĘ

KOT – bogatsza treść, uboższy zakres.

ZWIERZĘ– uboższa treść, bogatszy zakres.

Słowo ZWIERZĘ ma bogaty zakres (wiele elementów nazwiemy zwierzęciem – koty, psy, chomiki, muflony, dziki, jelenie itp.). Nie każde zwierzę to kot – stąd słowo KOT ma zakres uboższy. Jednak treść słowa kot jest bogatsza niż słowa zwierzę – kot oprócz bycia zwierzęciem, zawiera w sobie cechy takie jak zwinność, charakterystyczny kształt głowy i oczy, mruczenie itp.

3. ZADANIE DLA CIEBIE:

Sprawdź, czy wszystko dobrze zrozumiałeś/aś. 

a) PODRĘCZNIK, str. 189-190/ zad. 1-3.

b) ZESZYT ĆWICZEŃ, str. 80/ ćw. 1-3: 

Na dzisiaj to wszystko.
Twoja Polonistka
Ewelina Majewska