wtorek, 3 listopada 2020

Czasownik czy przymiotnik? - IMIESŁÓW PRZYMIOTNIKOWY



1. SŁOWO WSTĘPU:
Na początku dzisiejszej lekcji należałoby przypomnieć sobie, jaka jest różnica między osobową a nieosobową formą czasownika.
Na podstawie poniższych informacji zrób proszę notatkę w swoim zeszycie. 

FORMA OSOBOWA - czasownik to część mowy nazywająca czynności i stany; jeśli można określić osobę, tj. wykonawcę czynności, to czasownik jest w formie osobowej (np. Pies śpi na fotelu. - wiadomo KTO, pies, czyli "on", 3 osoba, l.poj.)

FORMA NIEOSOBOWA - czasownik nie wskazuje na wykonawcę czynności; forma czasownika nie daje nam informacji o osobie, która wykonuje czynność.

Do nieosobowych form czasownika należą:
- BEZOKOLICZNIKI (np. Siadać. Nie rozmawiać. - nie wiadomo KTO?)
- FORMY ZAKOŃCZONE NA -no, -to (np. Zamieszczono ogłoszenie. Wybito szybę. - nie wiadomo KTO?)
- IMIESŁOWY (przymiotnikowe i przysłówkowe)

2. CO TO JEST IMIESŁÓW PRZYMIOTNIKOWY? 
Mówiąc najprościej, czymś pośrednim między czasownikiem a przymiotnikiem. Dokładniej jest nieosobową formą czasownika, ale ma cechy przymiotnika, czyli odmienia się tak jak on - przez przypadki, liczby i rodzaje.
Imiesłowy przymiotnikowe bardzo często są mylone z przymiotnikami. Przykładowo, gdy widzicie wyraz „czytający” albo „złamany” to w pierwszym odruchu zadajecie pytanie: jaki? - a ponieważ jest to pytanie przymiotnika, więc automatycznie macie tendencję, by uznać te wyrazy za przymiotniki. 
Tymczasem to nie są przymiotniki, tylko imiesłowy właśnie. 
Dlaczego? Ponieważ, jak wspomniałam wyżej, oba te wyrazy są formami czasownika, czyli „pochodzą” od czynności (a czasownik nazywa czynność lub stan, co przecież od dawna wiecie).
czytający – (jaki?) odpowiada na pytanie przymiotnika, ale pochodzi od czasownika: czytać (forma bezokolicznika)
złamany – (jaki?) odpowiada na pytanie przymiotnika, ale pochodzi od czasownika: złamać (forma bezokolicznika)

WNIOSEK: Aby rozpoznać, czy dany wyraz, który „wygląda” na pierwszy rzut oka jak przymiotnik, faktycznie jest przymiotnikiem, czy może jednak imiesłowem, trzeba ustalić, czy pochodzi on od czasownika, czyli – w uproszczeniu – od czynności. Jeśli nie, to będzie to przymiotnik, a jeśli tak – to imiesłów przymiotnikowy.

3. Obejrzyj teraz krótki film, który pozwoli Ci utrwalić nowe wiadomości:


4. IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE CZYNNE:
-ący, -ąca, -ące 
Informują  o tym, że ktoś lub coś wykonuje jakąś czynność w danym momencie, np. W lesie często słychać śpiewające ptaki. 
(Śpiewające  - (jakie?) odpowiada na pytanie przymiotnika, ale pochodzi od czasownika śpiewać)
Jak wskazuje ich nazwa pochodzą od czasowników w stronie czynnej.

5. IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE BIERNE:
-ny, -na, -ne / -ty, -ta, -te
Informują o tym, że ktoś lub coś podlega czynności wykonywanej przez kogoś innego, np. Lubię piosenki śpiewane przez Queen.
Jak wskazuje ich nazwa, pochodzą od czasowników w stronie biernej, czyli takich, które nie wykonują czynności, o której w nich mowa, tylko jej podlegają. 
Zwróć uwagę na to, że imiesłowy przymiotnikowe bierne muszą być utworzone od czasowników przechodnich. 


UWAGA!!! 
Szukając imiesłowów przymiotnikowych biernych, nie należy sugerować się jedynie końcówkami. Wiele przymiotników ma podobne zakończenia. Zawsze należy sprawdzić, czy słowo, które bierzemy za imiesłów przymiotnikowy bierny, pochodzi od czasownika.

6. ĆWICZENIA UTRWALAJĄCE: 
przeczytaj sobie jeszcze raz wszystkie wiadomości dotyczące imiesłowów przymiotnikowych, a następnie wykonaj ćwiczenia, które się tam znajdują:
- ćwiczenie 1
- ćwiczenie 2
- ćwiczenie 3

b) Na podstawie poniższych rysunków uzupełnij frazeologizmy odpowiednimi  imiesłowami przymiotnikowymi. Wskaż imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne. Przepisz do zeszytu.


7. PODSUMOWANIE: Na dzisiejszej lekcji:
- przypomniałeś/aś sobie różnicę między osobową a nieosobową formą czasownika,
- poznałeś/aś imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne,
- dowiedziałeś/aś się, jak odróżnić przymiotnik od imiesłowu przymiotnikowego

Twoja Polonistka
Ewelina Majewska
on
Etykiety: , ,